Doğum yardımı, bütün vatandaşların yararlandığı, çocuk başına ödenen ve çalışma yada sigorta ödeme şartı aranmayan, bir sosyal yardım türüdür. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından doğum yapan çalışan annelere ödenen ve doğum parası olarak bilinen geçici iş göremezlik ödeneğinden farklıdır. Geçici iş göremezlik ödeneği (doğum parası) için doğum yapan kadının, doğumdan önceki bir yıl içinde 90 gün sigortasının bulunması gerekir.
Doğum yardımı içinse herhangi bir sigortalı çalışma şartı sözkonusu değildir. Doğum yardımı alabilmek için anne babadan birinin Türk vatandaşı olması yeterlidir. Mavi kart sahibi gurbetçiler de doğum yardımından faydalandırılır.
Doğum yardımı alınabilmesi için öncelikle usulüne uygun başvurunun yapılmış olması gerekmektedir. Doğum yardımı, 15/5/2015 tarihinden sonra gerçekleşen canlı doğumlar için ödenirken yardım miktarının tespitinde çocukların tamamı dikkate alınır. Doğum yardımı birinci çocuk için 300 TL, ikinci çocuk için 400 TL, üçüncü ve sonraki çocukları için 600 TL olarak bir defa ödenir.
Doğum yardımı başvurusu yapabilmek için çocuğun nüfus müdürlükleri aracılığıyla Kimlik Paylaşım Sistemine kayıt işleminin tamamlanması ve nüfus kaydının yapılması gerekmektedir. Bu aşamadan sonra Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlükleri, Sosyal Hizmet Merkezleri ve doğum yardımından yararlanacak olan kamu personelinin çalıştığı kurumlar ile büyükelçilik ve konsolosluklara başvuru yapılabilir. Kamu kurum ve kuruluşlarınca istihdam edilen personelin, statüsü ne olursa olsun başvuru dilekçesini çalıştığı kuruma teslim etmesi esastır.
Bu başvuru şahsen ya da iadeli taahhütlü posta veya kargo yoluyla yapılabilir. Başvurunun anne ya da baba tarafından, anne, baba ve diğer çocukların kimlik numaralarını içeren dilekçeyle yapılması gerekir.
Doğum yardımı, anne ve babanın her ikisinin sağ ve Türk vatandaşı olması halinde anneye ödenir. Anne Türk vatandaşı değilse ya da vefat etmişse babaya ödenir. Anne ve babanın kanuni temsilcisi de ödemeyi alabilir.
Doğum yardımı işlemleri, kamu kurumları tarafından Doğum Yardımı Sistemi (DYS) üzerinden yapılır. Başvurular, ilgili ayın son işgünü mesai saati bitimine kadar Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı İl Müdürü tarafından onaylanarak hak sahipliği belirlenir. Ödemeler, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından belirlenen tarihlerde yapılır.
Doğum yardımında, kamu işçileri için özel hükümler söz konusudur. Kamu işçileri için, kapsamında bulundukları bireysel iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi hükümlerine göre işçinin kendisi veya eşinin doğum yapması nedeniyle bir ödeme yapılması kararlaştırılmışsa, kararlaştırılan tutarın doğum yardımı ödeme tutarından daha az olması halinde sadece aradaki fark ödenir. Kararlaştırılan tutarın doğum yardımı ödemesinden daha fazla olması halinde bu durumdaki kamu çalışanı doğum yardımı alamaz.
Bu durumun tespiti amacıyla doğum yardımı için başvuran kamu işçisi, başvuru dilekçesinde kendisinin veya eşinin kamu kurum ve kuruluşlarında istihdam edilip edilmediğini belirtir. Kendisinin veya eşinin kamu kurum ve kuruluşlarında işçi olarak istihdam edilmesi durumunda ise kendisinin veya eşinin doğum yapması nedeniyle bireysel iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi uyarınca aldığı veya alacağı ödeme tutarına ilişkin bilgileri beyan eder. Bu bilgiler, ilgili kamu kurum ve kuruluşu tarafından doğrulanarak işlem tesis edilir.
Özetle kamu işçisinin doğum yardımı alabilmesi, bireysel iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesiyle doğum yardımı alıp almadığına bağlıdır. Eğer doğum yardımı alıyorsa ve aldığı tutar, kanunla belirlenen doğum yardımından düşükse aradaki farkı alır. Yüksekse doğum yardımı alamaz. Kamu çalışanları, doğum yardımı için çalıştıkları kuruma başvurur.
