İş sözleşmesi feshedilen işçi fesih bildiriminde sebep gösterilmediği ya da gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile, fesih bildiriminin işçiye tebliğinden itibaren 1 ay içerisinde İş Mahkemesine dava açabilir. Ancak öncelikle arabulucuya başvurmak zorundadır.
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile birlikte bazı davalarda mahkemeye gitmeden önce arabulucuya başvurma zorunluluğu getirilmiştir. Yani işçi, iş mahkemesine başvurmadan önce ara bulucuya başvurmak zorundadır. Zorunlu arabuluculuk bir nevi dava şartı olarak değerlendirilmektedir. Arabuluculuk sistemi işçi ile işveren arasında yaşanan sorunları dostane yöntemlerle çözmeye çalışır.
Bireysel ve toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacaklarına yönelik, işe iade talebine yönelik, davalarda arabulucuya başvurma dava şartı kabul edilecektir. Arabulucuk kurumundan sonuç alamayan işçi, iş mahkemesine açtığı dava ile işe iadesini isteme hakkına sahiptir.
İşçi işe iade davasını kazanırsa, yani iş mahkemesi feshin geçersizliğine dair bir karar verirse, işveren, işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşveren işçiyi 1 ay içerisinde işe başlatmazsa işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlüdür. İşe iade davasını kazanan işçi kesinleşen mahkeme kararının kendisine tebliğ edilmesinden sonra 10 gün içerisinde işe başlamak için işverene başvurmak zorundadır. Eğer işçi bu süre zarfı içerisinde herhangi bir başvuruda bulunmazsa işverence yapılan fesih geçerli fesih olarak değerlendirilecektir.
Feshin geçerli bir nedene dayandığını ispat yükümlülüğü işverene ait olmakla birlikte, eğer işçi, feshin başka bir sebebe dayandığını iddia ediyor ise bu iddiasını ispat etmek durumundadır.
İşe iadesi karar verilen işçi için işe başlatmama tazminatı belirlenebilir. Bunun yanında işçinin çalışamadığı sürelerin en çok dört ayına kadar işçinin boşta geçen süreleri için de ödeme yapılması gerekmektedir.
İşe iade davalarının ortalama 2 ay sürdüğü bilinmektedir. Kesin olmamakla birlikte iş mahkemesi tarafından verilen kararın temyize gitmesi durumunda süreç ortalama 1 ay daha uzayabilir.
Esas konumuza gelecek olursak; uygulamada bu tür davaların aylarca sürdüğü, bazen birkaç yılda sona erdiği görülmektedir. Bu durumda işe iade davası açan işçinin bu süre zarfında başka bir iş yerinde çalışıp çalışamayacağı söz konusu olmaktadır.
Bilindiği üzere kamu işçileri her ne kadar kadrolu olsalar da 657 sayılı Devlet Memuru hükümlerine tabi olarak değil, 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerine tabi olarak çalışırlar.
İş Kanunu ve ilgili mevzuatta işe iade davası sürecindeki işçinin başka bir iş yerinde çalışmasının bir önemi bulunmamaktadır. Konu ile alakalı içtihada baktığımızda karşımıza; Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 2007 tarihli, 27673 numaralı kararında bu konuya ilişkin kararı çıkmaktadır. Şöyle ki ilgili kararda Yargıtay aşağıdaki hükme varmıştır;
‘’Özet: 4857 sayılı İş Kanunu’nun 21/1 maddesine göre, feshin geçersizliğine karar verilmesi halinde işçinin başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmadığı takdirde iççiye en az dört, en çok sekiz aylık ücret tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur. Aynı maddenin 3. fıkrası uyarınca da, kararın kesinleşmesine kadar en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakların ödeneceği belirtilmiştir. Görüldüğü gibi gerek işe başlatmama tazminatının belirlenmesi ve gerekse boşta geçen süre ücret ve diğer hakların ödenmesi, işe başlatmama ve başvuru şartlarına bağlanmıştır. İşçinin yargılama sırasında yada boşta geçen süre içerisinde başka bir işyerinde çalışması, bu tazminat ve boşta geçen süre ücret alacağını hiçbir şekilde etkilememektedir.’’
Yani işçinin boşta geçen süre içerisinde işe başlaması, işe başlatmama tazminatı ve boşta geçen süre ücretinin daha az miktarda belirlenmesine sebep olmamaktadır. Görüldüğü üzere Yargıtay, işçinin dava sürecinde yada boşta geçen süre içerisinde başka bir işyerinde çalışmasının, bu tazminat ve boşta geçen süre ücret alacağını hiçbir şekilde etkilemeyeceğine hükmetmiştir.
İşçi işe iade davası açtıktan sonra boşta kalmayıp da başka bir işte çalışabilir. Bu durum, işçiye ödenecek işe başlatmama tazminatı ve boşta geçen süre ücretinin daha az miktarda belirlenmesini gerektirmez. İşçi bu sürede çalışsa da çalışmasa da, işe iade davasına dair kararın kesinleşmesine kadar en fazla 4 aya kadar ücret ve diğer hakların ödenmesi gerektiğine karar verilmesi gerekir.
