İş yerlerinde “çalışan temsilcisi” seçilmesi zorunluluğu, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile getirilen önemli düzenlemelerden biridir.
Ancak iş yerinde yetkili sendika bulunması hâlinde, iş yeri sendika temsilcileri aynı zamanda çalışan temsilcisi olarak da görev yapar. Bu durumda iş yerinde çalışan temsilcisi seçme zorunluluğu ortadan kakmış olur.
Ancak Türkiye’deki iş yerlerinin önemli bir bölümünde sendikalaşma ve dolayısıyla yetkili sendika bulunmadığı için çalışan temsilcisi seçilmesi önemli hale gelmektedir.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 20. Maddesine göre; işveren, çalışanlar arasında yapılacak seçim ile çalışan temsilcisi görevlendirmelidir. Çalışan temsilcisi, seçimle belirlenemediği durumda atama yoluyla görevlendirilir.
Kanuna göre;
– 2 ile 50 arasında çalışanı bulunan iş yerlerinde 1,
– 51 ile 100 arasında çalışanı bulunan iş yerlerinde 2,
– 101 ile 500 arasında çalışanı bulunan iş yerlerinde 3,
– 501 ile 1000 arasında çalışanı bulunan iş yerlerinde 4,
– 1001 ile 2000 arasında çalışanı bulunan iş yerlerinde 5,
– 2001 ve üzeri çalışanı bulunan iş yerlerinde 6 çalışan temsilcisi görevlendirilmelidir.
Birden fazla çalışan temsilcisinin bulunması durumunda baş temsilci, çalışan temsilcileri arasında yapılacak seçimle tespit edilir.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında Çalışan Temsilcisi belirlenmesi amacıyla 29.08.2013 tarihli Resmi Gazete’de Tebliğ de yayınlanmıştır. Bu Tebliğ’e göre; çalışan temsilcisinin seçilmesi veya atanması ile ilgili gerekli tüm iş ve işlemler işveren tarafından yerine getirilir. İşveren seçim veya atama yoluyla görevlendirilen çalışan temsilcilerini iş yerinde ilân eder.
Çalışan temsilcisinin, iş yerinde yetkili sendika bulunmaması halinde çalışanlar arasından seçimle belirlenmesi esastır. Çalışan temsilcisinin seçimle belirlenmesi durumunda çalışan temsilcisi aday başvurularının yapılması için 7 günden az olmamak üzere süre tanınarak işveren tarafından iş yerinde ilân edilir. Seçimlerin yapılmasına ilişkin işlemler için gerekli şartlar sağlanır. Yeterli sayıda personel işveren tarafından görevlendirilir.
ÇALIŞAN TEMSİLCİSİNİN NİTELİKLERİ NELERDİR?
Bir işçinin çalışan temsilcisi olabilmesi için aşağıdaki niteliklere sahip olması zorunludur:
a) İş yerinin tam süreli daimi çalışanı olması,
b) En az 3 yıllık iş deneyiminin bulunması,
c) En az ortaokul düzeyinde öğrenim görmüş olması.
Yetkili sendika temsilcisinin çalışan temsilcisi olarak görev yapması halinde bu nitelikler aranmaz.
Ayrıca;
- Belirli süreli veya geçici işlerde tam süreli çalışma ve 3 yıllık deneyim şartları aranmıyor.
- Eğer işyerinde 3 yıllık iş deneyimi olan çalışan veya çalışan temsilcisi adayı yoksa 3 yıllık deneyim şartı aranmıyor.
- Çalışanlar ya da temsilci adayları arasında ortaokul mezunu yoksa bu şart da aranmıyor.
ÇALIŞAN TEMSİLCİSİ NASIL SEÇİLİR?
Çalışan temsilcisi seçimi, iş yerindeki çalışanların yarıdan bir fazlasının katılacağı oylamayla yapılır. Oylamanın gizli yapılması esastır. En fazla oy alan aday veya adaylar çalışan temsilcisi veya temsilcileri olarak ilân edilir. Vardiya usulü çalışılan iş yerlerinde ise seçimler tüm vardiyalarda çalışanların oy kullanmasına imkân verilecek şekilde düzenlenir. Seçim, sonuçları itibariyle 5 yıl geçerlidir.
İş yerinde yetkili sendika bulunması halinde, iş yeri sendika temsilcileri çalışan temsilcisi olarak görevlendirilir. Sendika temsilci sayısının zorunlu çalışan temsilci sayısından az olması durumunda diğer çalışan temsilcisi veya temsilcileri dengeli dağılıma özen göstermek kaydıyla işveren tarafından görevlendirilir.
ÇALIŞAN TEMSİLCİSİNİN YETKİ VE SORUMLULUKLARI NELERDİR?
Gerek İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na gerekse de çalışan temsilcisi ile ilgili tebliğe göre çalışan temsilcisine bazı görevler verilmiş:
- İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara katılma ve izleme
- Tehlikeli durumlarda tedbir alınmasını isteme ve tekliflerde bulunma
- Hayati tehlike durumlarında iş güvenliği uzmanı tarafından bilgilendirilme
- Tehlikeli durumlarda işçilerin iş görmekten kaçınmasını sağlama
İşveren, çalışan temsilcilerinin görevlerini yerine getirebilmeleri için gerekli imkânları sağlamakla yükümlüdür.
ÇALIŞAN TEMSİLCİSİ YOKSA NE KADAR CEZA UYGULANIR?
Mevzuatta çalışan temsilcisi görevlendirmeyle ilgili birden fazla para cezası var. Ayrıca bu cezalar işyerinin tehlike sınıfına ve çalıştırılan işçi sayısına göre değişiyor.
Bu kapsamdaki İdari Para Cezalarını şu şekilde özetlemek mümkün:
- İş yerinde yeterli sayıda çalışan temsilcisi görevlendirmezse 1.911 TL ile 5.733 TL arasında ceza ödenmesi gerekebilir.
- Çalışan temsilcilerinin öneride bulunma ve tedbir alınmasını isteme hakkı ihlal edilirse 2.869 TL ile 8.607 TL arasında ceza söz konusu olabilir.
- Çalışan temsilcisinin haklarını kısıtlama ya da kendisine gerekli imkânları sağlamamak söz konusu olursa 1.911 TL ile 5.733 TL arasında ceza mevzu bahis olabilir.
