Sosyal Güvenlik Sisteminde, sigortalılara askerlik ve doğum borçlanması imkanı tanınmıştır.
Askerlik ve doğum borçlanması, emeklilikte kritik öneme sahiptir.
Askerlik borçlanmasıyla sigorta başlangıç tarihini öne çekerek daha erken emekli olma ve prim gün sayısı kazanabilme mümkündür.
Doğum borçlanması ise sigorta başlangıç tarihini öne çekmezken prim günü kazandırmakta; dolayısıyla prim günü eksik olduğu için emekli olamayan sigortalılar için emeklilik fırsatı sunmaktadır.
ASKERLİK BORÇLANMASINDA NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre er veya erbaş olarak silah altında geçirilen süreler ve yedek subay okulundaki süreler için askerlik borçlanması yapılabilmektedir.
Bilindiği gibi sigortalılık başlangıç tarihi, emeklilik tarihini belirleyen temel husustur. Emeklilikte kademeli geçiş uygulandığı için işçilerin sigorta başlangıç tarihine göre ödemesi gereken prim ve emeklilik yaşı değişmektedir.
Sigortalı olmadan önce askere gidenler, askerlik borçlanması yaparsa, ilk kez sigortalı olduğu tarih borçlanma süresi kadar geriye gider. Bu durumda olup, 550 gün askerlik borçlanması yapan sigortalının işe giriş tarihi de 550 gün ileri gider. Örneğin ilk kez 01.01.1992 tarihinde sigortalı olan bir kişi, bu tarihten önce askerliğini yapmış olursa ve askerliğini borçlanırsa, sigorta başlangıç tarihi 30.06.1990 olacaktır. Dolayısıyla ödemesi gereken prim gün sayısı ve emeklilik yaşı da değişir. Bu kişi 53 yaşında ve 5600 gün ile emekli olabilecekken askerlik borçlanmasını yaptırınca 52 yaşında ve 5525 prim günü ile emekli olabilecektir.
Önce çalışmaya başlayıp sonra askere giden kişi ise askerlik borçlanması ile prim gün kazanabilecektir. Çalışma hayatında sigortalılığın kesintiye uğradığı, emeklilik için bazen ihtiyaç duyulan prim gününün önemli olduğu dikkate alındığında askerlik borçlanması kritik öneme sahiptir.
Askerlik borçlanması, borçlanılacak sürelerin primlerinin Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) ödenmesiyle gerçekleşir. Askerlik borçlanması yapacak kişi borçlanacağı süreleri kendisi belirler. Yani askerliğin tamamını borçlanmak zorunluluğu yoktur. İhtiyaç duyduğu kadar süreyi borçlanabilir.
DOĞUM BORÇLANMASI KİMLER İÇİN KRİTİK ÖNEME SAHİPTİR?
Doğum borçlanması, kadın çalışanlar için 1 Ekim 2008 itibariyle geçerli olan bir uygulamadır. Doğum yaptığı için iş hayatına ara vermek zorunda olan kadın işçilere, 3 çocukla sınırlı olmak üzere, her çocuk için 2 yıl (720 gün) borçlanma hakkı tanınmıştır. Dolayısıyla toplamda 6 yıl ve 2160 gün borçlanma hakkı söz konusudur.
Ancak doğum borçlanması, sigortalının yalnızca sigorta başlangıç tarihinden sonraki doğumları için geçerlidir. Yani ilk sigortalılık tarihinden önceki doğumlar için borçlanma hakkı yoktur.
Ayrıca doğum yaptıktan sonraki iki yıllık sürede çalışmamış veya prim ödememiş olunması gerekir. Çocuğun sağ doğmuş ve yaşamış olması da diğer bir şarttır. Örneğin doğumu takip eden 2 yılı tamamlamadan vefat eden çocuk için, hayatta kaldığı süre borçlanılır.
Doğum borçlanması, emeklilik için prim gününe ihtiyaç duyan annelerin imdadına yetişecek bir düzenlemedir.
ASKERLİK VE DOĞUM BORÇLANMASI İÇİN YAPILAR ÖDEMELER VERGİDEN İNDİRİLİR Mİ?
Gelir Vergisi Kanunu, askerlik ve doğum emeklilik borçlanması amacıyla SGK’ya yapılan ödemelerin, vergi matrahından indirilmesine imkan tanımaktadır.
Konuyla ilgili olarak yayımlanan 111 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin “Emekli Sandığı Ve Sosyal Sigorta Kurumlarına Ödenen Borçlanma Aidat ve Primleri” başlıklı bölümünde de;
“Belli şartları taşıyan kimselerin sosyal güvenliklerini sağlamak amacıyla, kanunla kurulan ve tüzel kişiliği haiz Emekli Sandıkları ve Sosyal Sigorta Kurumlarına, ödenen paralara aidat ve prim denilmekte ve bunlar 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 63 üncü maddesindeki şartlarla, ücretin gerçek safi tutarının hesabında, gider olarak indirilmektedir.
Emekli Sandığı ve Sosyal Sigorta Kurumlarından, kanunla kurulmuş olanların üyelerine çeşitli kanunlarla, daha önceki dönemlerde ödenmemiş bulunan aidat veya primleri borçlanma suretiyle ödeme ve dolayısıyla emekliliğe esas alınacak hizmet sürelerini uzatabilme hakkı tanınmaktadır. Bunun için, kanunlarla belli edilen koşullar altında borçlanılan aidat ve primlerin, üyelerce ödenmesi zorunludur.
Bu ödemeler de Gelir Vergisi Kanununun 63/2 maddesinde sayılan aidat ve primler niteliğindedir ve bunların da ücretin gerçek safi tutarının hesaplanması sırasında gider olarak indirilmesi, Gelir Vergisi Kanununun lafzına ve ruhuna uygun görülmektedir.
Açıklanan nedenlerle;
A – Emeklilik aidatı ve sosyal sigorta primlerinin gider olarak indirilmesi kanunen kabul edilmiş bulunan kurumlara, kanunlarında öngörülen şekilde ücretten kesilmek suretiyle ödenen borçlanma aidat ve primlerinin miktarına ve nispetine bakılmaksızın, kesildiği aya ait gelir vergisi matrahının tespitinde gider olarak nazara alınması;
B – Aidat toptan ödenmişse, ödenen tutara ulaşılıncaya kadar bu miktarın ücretlerin, vergiye tâbi tutarından indirilmesi;
C – Ücretlerinin gerçek ve safi tutarlarının hesabında gider olarak indirilmek suretiyle vergi dışı bırakılmış olan aidat ve primlerini, türlü nedenlerle geri alan ve kendilerine toptan ödeme yapılanların, yeniden iştirakçi durumuna girmeleri nedeniyle ilgili kuruma peşin ya da borçlanma suretiyle iade ettikleri aidat ve primlerin tekrar gider olarak indirilmemesi, gerekmektedir.” denilmektedir.
Doğum ve askerlik borçlanmasına ilişkin vergi indirimi konusundaki detaylar da Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından çeşitli tarihlerde yayınlanan Özelgeler ile açıklığa kavuşturulmuştur.
Buna göre; SGK’ya ödenen borçlanma primleri, ödemenin yapıldığı aydan başlayarak gelir vergisi matrahının tespitinde gider olarak gösterilebiliyor.
Vergi indiriminden yararlanabilmek için çalışanın, borçlanmaya ilişkin ödeme belgesini işverene vermesi gerekiyor. Belge işverene verildiği aydan başlayarak, takvim yılı sınırlaması olmaksızın, SGK’ya ödenen prim tutarının tamamı, vergiden indirilebiliyor.
Dolayısıyla SGK’ya yapılan borçlanma ödemesi tutarı tamamlanıncaya kadar işçinin vergi matrahı sıfır çıkacağından o aya ilişkin vergi ödemesi sözkonusu olmayacak ve vergi olarak kesilecek para, işçinin maaşına eklenecektir.
Örneğin 2020 yılı Temmuz ayı itibariyle asgari ücret üzerinden 550 günlük askerlik süresi için borçlanma yapan bir çalışan, SGK’ya 17 bin 265 TL askerlik borçlanması ödeyecektir.
Bu ödemeyi yapan çalışan, ödeme belgesini işverene vermesinin ardından vergi matrahı 17 bin 265 TL’ye ulaşıncaya kadar gelir vergisi ödemeyecektir. Böylece her ay ödeyeceği gelir vergisi maaşına eklenecektir. Asgari ücretli bir işçiyi örnek alırsak bu işçi, 5 ay boyunca gelir vergisi ödemeyecek, 6. ayda da kısmen vergi ödeyecektir.
Doğum borçlanması daha uzun süreler için yapıldığından, doğum borçlanması yapan işçilerin vergi indirimi avantajı daha yüksek rakamlara ulaşacaktır.
Askerlik ve doğum borçlanmasında vergi indiriminden yararlanabilmek için borçlanmanın çalışırken yapılması gerekmektedir.
GERİYE DÖNÜK OLARAK VERGİ İNDİRİMİNDEN YARARLANMAK MÜMKÜN MÜDÜR?
Askerlik ve doğum borçlanması yapanların, vergi indirimi konusundan habersiz olması veya bu haktan sonradan bilgi sahibi olmalara sık karşılaşılan bir durumdur.
Peki vergi indirim hakkından sonradan haberdar olanların yapabileceği bir şey var mıdır?
Gelir İdaresi Başkanlığı; 16.07.2019 tarihli Özelge ile konuyu açıklığa kavuşturmuştur.
Buna göre; ödemenin yapıldığı tarihten 5 yıllık zaman aşımı süresi kaçırılmamışsa geçmiş yıllarda yapılan askerlik ve borçlanması ödemesi için vergi indirimi hakkından yararlanmak mümkündür.
