Milyonlarca çalışan için küçük de olsa ek bir gelir imkanı sunan Asgari Geçim İndirimi (AGİ) uygulaması, eşin çalışıp çalışmadığı, boşanma durumu, nafaka durumu, çocuğun velayetinin babada olması, evlat edinme ve çocuk sayısı gibi değişkenlere bağlı olarak farklılık göstermektedir.
Emekli olan eşin AGİ’de nasıl değerlendirilmesi gerektiği de zaman zaman kafa karışıklığına yol açan bir husustur. Pek çok işveren, emekli eşi, gelir elde ettiği için çalışan eş gibi değerlendirme hatasına düşmektedir.
Bu husus, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın Özgelgesi’yle açıklığa kavuşturulmuştur.
İşte o Özelge:
T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
İSTANBUL VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI
(Mükellef Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü)Sayı : B.07.1.GİB.4.34.16.01-GVK 32-705 10/06/2011
Konu : Eşin emekli olması halinde ve çocukların sosyal güvencelerinin eşin üzerinde kayıtlı olması halinde, çalışan diğer eşin iki çocuğu için asgari geçim indiriminden faydalanıp faydalanamayacağı
İlgide kayıtlı özelge talep formunda, 01/08/2007 tarihinden itibaren … ‘de kat görevlisi olarak çalıştığınız belirtilerek, 01/09/2010 tarihinde eşinizin emekli olması dolayısıyla bakmakla yükümlü olduğunuz iki çocuğunuz için asgari geçim indiriminden faydalanıp faydalanamayacağınız ile ilgili bilgi talep edildiği anlaşılmakta olup konu hakkında Başkanlığımız görüşleri aşağıda açıklanmıştır.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 32’nci maddesinde, “Ücretin gerçek usulde vergilendirilmesinde asgari geçim indirimi uygulanır. Asgari geçim indirimi; ücretin elde edildiği takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin yıllık brüt tutarının; mükellefin kendisi için %50’si, çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eşi için %10’u, çocukların her biri için ayrı ayrı olmak üzere; ilk iki çocuk için %7,5 diğer çocuklar için %5’idir. Gelirin kısmi döneme ait olması halinde, ay kesirleri tam ay sayılmak suretiyle bu süreye isabet eden indirim tutarları esas alınır. Asgari geçim indirimi, bu fıkraya göre belirtilen tutar ile 103’üncü maddedeki gelir vergisi tarifesinin birinci gelir dilimine uygulanan oranın çarpılmasıyla bulunan tutarın, hesaplanan
vergiden mahsup edilmesi suretiyle uygulanır. Mahsup edilecek kısmından fazla olması halinde iade
yapılmaz.İndirimin uygulanmasında “çocuk” tabiri, mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan (nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dahil) 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukları, “eş” tabiri ise, aralarında yasal evlilik bağı bulunan kişileri ifade eder.
İndirim tutarının tespitinde mükellefin, gelirin elde edildiği tarihteki medeni hali ve aile durumu esas alınır. İndirim yukarıdaki oranlara göre hesaplanan tutarları aşmamak kaydıyla, ücret geliri elde eden aile fertlerinden her biri için ayrıayrı, çocuklar için eşlerden yalnızca birisinin gelirine uygulanır. Boşananlar için indirim tutarının hesabında, nafakasını sağladıkları çocuk sayısı dikkate alınır.
…” hükmü yer almaktadır.Konuyla ilgili olarak 265 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nin “Medeni Durum ve Eşinin Gelirinin Olmadığının Tespiti” başlıklı 6 numaralı bölümünde;
“Ücretliler, medeni durumları ve çocuk sayıları ile eşinin iş ve gelir durumu hakkında Tebliğ ekinde yer alan “Aile Durumu Bildirimi” (EK:1) ile işverenlerine bildirimde bulunacaklardır. Durumlarında herhangi bir değişiklik olması halinde (evlenme, boşanma, ölüm, doğum vb.) bu değişiklikleri işverene bir ay içerisinde bildireceklerdir. Asgari geçim indirimi oranını etkileyen değişiklikler, söz konusu değişikliğin işverene bildirildiği tarih itibariyle uygulanacak olup, eşlerin her ikisinin de ücretli olması halinde çocuklar yalnızca sosyal güvenlik yönünden tabi oldukları eşin bildirimine dahil edilecektir.
Bu uygulamada eşin çalışmadığı ve herhangi bir gelirinin olmadığına ilişkin olarak (aksi tespit edilmediği sürece) ücretlinin beyanı yeterli olacaktır.
Sadece ücret geliri elde eden eş, “çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eş” kapsamında değerlendirilmeyecektir. Bunlar dışındakiler ise çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eş kapsamında değerlendirilecek olup, münhasıran emekli maaşı alanlar da çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eş olarak kabul edilecektir.” açıklamalarına yer verilmiştir.
Bu hüküm ve açıklamalara göre, emekliye ayrılan eşinizin çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eş olarak kabul edilerek eşiniz ve çocuklarınız için asgari geçim indirimi oranını etkileyen değişikliğin “Aile Durumu Bildirimi” ile işverene bildirildiği tarih itibariyle asgari geçim indiriminden faydalanmanız mümkün bulunmaktadır.
Bilgi edinilmesini rica ederim.”
Sonuç olarak Gelir İdaresi Başkanlığı’nın Özelgesi’nde; “… münhasıran emekli maaşı alanlar da çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eş olarak kabul edilecektir.” hükmü hatırlatılarak, “Bu hüküm ve açıklamalara göre, emekliye ayrılan eşinizin çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eş olarak kabul edilerek eşiniz ve çocuklarınız için asgari geçim indirimi oranını etkileyen değişikliğin “Aile Durumu Bildirimi” ile işverene bildirildiği tarih itibariyle asgari geçim indiriminden faydalanmanız mümkün bulunmaktadır.” denilmiştir.
Dolayısıyla AGİ’de emekli olanlar/ emekli maaşı alanlar da çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eş olarak kabul edilerek bu kişiler için çalışan eşe AGİ ödenmesi gerekmektedir.
