İş hukukunda, ‘pozitif ayrımcılık’ kapsamında kadın işçilere tanınmış belirli haklar söz konusudur. Bu bağlamda kadın işçilerin gece vardiyasında çalıştırılmaları ile gebe ve emziren kadınların çalıştırılması belirli koşullara bağlanmıştır.
Bilindiği gibi gece çalışması, 4857 Sayılı İş Kanunu’nda saat 20.00’de başlayarak 06.00’ya kadar süren çalışmadır.
Kadın işçilerin gece çalışma koşulları, ‘Kadın İşçilerin Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik’ ile düzenlenmiştir.
Buna göre; kadın çalışanlar gece postalarında 7,5 saatten fazla çalıştırılamaz. Ancak turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde ve bu işlerin yürütüldüğü işyerlerinde faaliyet gösteren alt işveren tarafından yürütülen işlerde kadın çalışanın yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.
SERVİS SAĞLAMA ZORUNLULUĞU
Belediye sınırları dışındaki her türlü işyerleri ile belediye sınırları içinde olmakla beraber, posta değişim saatlerinde toplu taşıma araçları ile gidip gelme zorluğu bulunan işyerleri, gece postalarında çalıştırılan kadın işçileri uygun araçlarla götürüp getirmekle yükümlüdür.
Kadın çalışanların gece postalarında çalıştırılabilmeleri için, işe başlamadan önce, gece vardiyalarında çalıştırılmalarında sakınca olmadığına ilişkin sağlık raporu, işyerinde görevli işyeri hekiminden alınır.
Kadın çalışanların eşleri de gece vardiyasında çalışıyorsa nasıl işlem yapılmalıdır?
Kadın çalışanın kocası da işin postalar halinde yürütüldüğü aynı veya ayrı bir işyerinde çalışıyor ise kadın çalışanın isteği üzerine, gece çalıştırılması, kocasının çalıştığı gece vardiyasına rastlamayacak şekilde düzenlenir.
Aynı işyerinde çalışan eşlerin aynı gece postasında çalışma istekleriyse, işverence, imkan dahilinde karşılanır.
GEBELİK VE ANALIK DURUMUNDA ÇALIŞTIRILMA YASAĞI
Kadın çalışanlar, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar, emziren kadın çalışanlar ise doğum tarihinden başlamak üzere kendi mevzuatlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla 1 yıl süre ile gece postalarında çalıştırılamazlar.
Ancak emziren kadın çalışanlarda bu süre, anne veya çocuğun sağlığı açısından gerekli olduğunun işyerinde görevli işyeri hekiminden alınan raporla belgelenmesi halinde 6 ay daha uzatılır.
Gebe ve emziren kadınların çalışma koşullarıyla ilgili olarak ‘Gebe Veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları Ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik’te de çeşitli hükümler yer almaktadır.
Bu Yönetmeliğe göre de;
– Kadın çalışanlar, gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar.
– Yeni doğum yapmış çalışanın doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır. Bu sürenin sonunda sağlık ve güvenlik açısından sakıncalı olduğunun sağlık raporu ile belirlendiği dönem boyunca gece çalıştırılmaz.
– Gebe veya emziren çalışan günde 7,5 saatten fazla çalıştırılamaz.
– Gebe çalışanlara gebelikleri süresince, periyodik kontrolleri için ücretli izin verilir.
Emziren Kadın, Hangi Süreyle 7,5 Saatten Fazla Çalıştırılamaz?
Yukarıdaki bahse konu yönetmelikte, emziren çalışanların günde 7,5 saatten fazla çalıştırılamayacağı hüküm altına alınmıştır.
Peki emziren kadınların günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamayacağı hükmü hangi süre için geçerlidir? Örneğin işçi, 2 yaşındaki çocuğunu emzirdiğini iddia ederek yedi buçuk saatten fazla çalışmaktan kaçınabilir mi?
Bu noktada Yönetmelikteki “emziren çalışan” tanımına bakmak gerekecektir. Yönetmelikte emziren çalışan, “Tabi olduğu mevzuat hükümleri uyarınca süt izni kullanmakta olan ve işverenini durum hakkında bilgilendiren çalışan” olarak tanımlanmıştır.
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 74. Maddesinde ise kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verileceği hüküm altına alınmıştır.
Dolayısıyla emziren çalışanın tanımında, “süt iznini kullanmakta olan” olan ibaresiyle kimlerin emziren çalışan sayılacağı açıklanmış durumdadır. Süt izninin süresinin 1 yaşından küçük çocuklar için geçerli olduğu da İş Kanunu’nun açık hükmüdür. Neticede emziren çalışan tanımı, 1 yaşından küçük çocuğu olan işçiler için geçerlidir.
Sonuç olarak emziren kadının 7,5 saatten fazla çalıştırılamaması, çocuğun 1 yaşına basacağı tarihe kadar geçerli bir haktır.
